SEB in RAW: duurzaamheidsbepalingen praktisch toepasbaar

De RAW-werkgroep Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) werkt hard aan het vertalen van het convenant SEB naar de RAW-systematiek. Mark van der Sluys en Niek van Onna, beide betrokken bij deze werkgroep, geven een update over de voortgang. 

De werkgroep SEB is in oktober vorig jaar geïnstalleerd. Doel is om het convenant SEB, dat al door vele opdrachtgevers en marktpartijen is ondertekend, te verankeren in de RAW-systematiek. Daarmee wordt dit convenant praktisch toepasbaar en makkelijk toegankelijk voor bestekschrijvers. Niek van Onna, namens de gemeente Arnhem actief in de werkgroep, licht toe: "Een handreiking belandt vaak in een la. Door de vertaling te maken naar RAW wordt SEB direct toepasbaar, omdat bestekschrijvers het met één klik kunnen opnemen in hun bestekken." 

De samenstelling van de werkgroep is een goede afspiegeling van de markt: gemeenten, provincies en aannemers van klein tot groot. "Op verzoek van de RAW-raad hebben we met de gemeente Rheden ook een partij in de werkgroep die het convenant zelf nog niet heeft ondertekend", vertelt Mark van der Sluys, namens CROW secretaris van de werkgroep. " Zodat de stem van een kleine gemeente voor wie het allemaal minder vanzelfsprekend is ook aanwezig is."  

Cherrypicking

Na zes overleggen is de werkgroep goed op weg sinds de installatie in oktober. "We hebben eerst gekeken naar wat al beschikbaar is in de markt", vertelt Mark. "Onder meer Arnhem, Noord-Brabant, Drenthe en Den Haag hebben input geleverd. Daarmee hebben we een zogenoemd cherrypicking-document samengesteld: een lijst met bestaande teksten rondom dit thema, waarna we zijn gaan schrappen en aanpassen." 

De werkgroep concentreert zich specifiek op het vertalen van het SEB-convenant naar de RAW-systematiek. Die opdracht is strikt afgebakend. Dat betekent dat veel andere zaken, die ook in het cherrypicking-document waren gekomen, zijn geschrapt. Niek: "Iets als groene stroom hebben we niet in de scope opgenomen. We hebben de stofkam erdoorheen gehaald: wat is nou echt nodig? Keep it simple." 

Gelijk speelveld voor aannemers 

Een belangrijk discussiepunt binnen de werkgroep betreft de handhaving. "Zodra het over kortingen gaat, merk je opdrachtgevers en aannemers andere belangen hebben", signaleert Mark. "Moeten we SEB zien als een transitieproces waarin we samen naar een eindproduct werken, of leg je direct sancties op als eisen niet worden nageleefd?" 

Niek vult aan: "Het gaat om een level playing field. Als sommige aannemers zich wel aan de eisen houden en anderen niet, zonder dat er wordt gehandhaafd, dan denkt de goedwillende aannemer: 'laat maar zitten'."  

Praktische verificatiemethoden ontwikkelen 

De werkgroep richt zich op het ontwikkelen van minimale eisen die in contracten kunnen worden opgenomen. "We maken geen instrument om in aanbestedingen de koplopers uit te dagen, zoals ze bijvoorbeeld in Eindhoven* hebben gedaan", verduidelijkt Niek. "Onze werkgroep borgt de ondergrens in de systematiek." 

Ook verificatie is een aandachtspunt. "Je wilt buiten met elkaar kunnen verifiëren of het gelukt is om aan de eisen te voldoen", legt Niek uit. "Soms is dat makkelijk: je ziet en hoort of een machine elektrisch is. Maar of het een Stage 4 of Stage 5 emissieklasse bis, dat zie je niet direct. We kijken nu naar de bewijslast en willen dat aannemers aan de hand van een lijst met groene vinkjes eenvoudig kunnen aangeven of hun materieel voldoet." 

Planning en verwachte impact

De werkgroep is over de helft qua overleggen. Mark: "In juni komt het eerste concept beschikbaar voor toetsing binnen de werkgroep zelf. En in het najaar verwachten we tot een eindresultaat te komen. Dat kan dan mee in de jaarlijkse release van september 2026, maar voor die tijd zullen de teksten al RAW.nl beschikbaar zijn en kunnen ze dus al toegepast worden." 

Mark verduidelijkt dat onlangs de knoop is doorgehakt over waar de SEB-bepalingen landen. Dat zal niet in het 'dikke boek' zijn, maar in de catalogusbepalingen. Daarmee worden ze dus beschikbaar gesteld in de digitale omgeving waaruit bestekschrijvers kunnen putten. Zij moeten deze dan nog wel actief naar hun bestek slepen, in plaats van dat ze automatisch van toepassing zijn. "Belangrijkste reden om het zo aan te pakken, is dat niet iedereen het convenant SEB heeft ondertekend", zegt Mark. "Bovendien is er geen wettelijke verplichting: er zijn ook andere manieren om invulling te geven aan het terugdringen van emissies." Niek vult aan: "Voor de ondertekenaars zitten de SEB-bepalingen straks makkelijk en toegankelijk in de gereedschapskist. Anderen kunnen het in de gereedschapskist laten zitten."  

De verwachting is dat de verankering van SEB in RAW de toepassing vele malen makkelijker maakt. Met zo'n 8.000 contracten per jaar kan daarmee in potentie veel impact behaald worden. Niek benadrukt: "De schoen wringt vaak bij de operationele laag. Een bestuurder ondertekent het convenant, maar de mensen die het vervolgens moeten uitvoeren weten niet hoe. Door het convenant te vertalen naar RAW-teksten verlagen we de drempel voor die operationele laag en maken we echt impact." 

*SEB in de praktijk 

Naast het convenant SEB zijn in de praktijk diverse initiatieven ontstaan voor emissieloos bouwen. Koplopers gaan vaak verder en dagen de markt uit. 

De gemeente Eindhoven heeft een eigen methodiek ontwikkeld om SEB uit te vragen in de aanbesteding. Zero emissie wordt opgenomen als gunningscriterium voor alle projecten. Op elk project wordt een rekenmodel toegepast, waarbij werktuigen, voertuigen en gereedschap kunnen scoren op basis van hun duurzaamheid. Zero emissie krijgt bijvoorbeeld een 10, een Stage V-motor een 6 en een machine die helemaal niet is verduurzaamd een 1. Met de tijd worden de eisen strenger: bepaald materieel wordt dan helemaal niet meer toegestaan, terwijl de mate waarin gescoord kan worden voor de andere opties steeds strenger wordt beoordeeld. 

In Arnhem, de gemeente namens wie Niek van Onna werkt, wordt gewerkt met verschillende modellen, variërend van een eenvoudig vinksysteem (wel/niet emissieloos) tot complexere modellen voor grotere projecten met veel verschillende materieelstukken. Bij grotere projecten met een mix van materieel, waarbij een simpel ja/nee niet volstaat, werkt Arnhem met een model dat lijkt op het Eindhoven-model, maar dan gebaseerd op het percentage arbeid dat emissieloos wordt ingezet." 

Naast zijn werk voor de gemeente Arnhem, is Niek van Onna ook programmamanager SEB bij innovatieaanjager Connectr. In juni organiseert deze samen met zes partners een masterclass voor bestuurders en ambtenaren van alle gemeenten in Gelderland. Doel is om zoveel mogelijk gemeenten het convenant te laten tekenen. Tijdens de masterclass komen alle argumenten aan bod waarom emissieloos bouwen de toekomst heeft. Zo wordt stilgestaan bij het feit dat het niet duurder hoeft te zijn en ook oplossingen kan bieden voor de stikstofproblematiek. 

RAW-congres 

Tijdens het RAW-congres op 30 september in het WICC Hotel in Wageningen willen we in gesprek met jou als RAW-gebruiker. Via verdiepende inspiratiesessies helpen we je bij een optimale toepassing van de RAW-systematiek in jouw werk. Ook over SEB staat een sessie op het programma. Meer informatie over het RAW-congres en/of direct aanmelden? Dat kan hier.